اتْلُ ما أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ (عنکبوت / 45 )
ترجمه:
آنچه را از کتاب آسمانى به تو وحى شده تلاوت کن، و نماز را بر پا دار که نماز (انسان را) از زشتى‏ها و منکرات باز مى‏دارد و خداوند مى‏داند شما چه کارهایى انجام مى‏دهید.
تفسیر: نماز باز دارنده از زشتیها و بدیها .
الف . در پاسخ به این پرسش که چرا برخی با وجود نماز خواندن باز مرتکب فحشاء و منکر می شوند باید گفت که هر نمازى به همان اندازه که از شرایط کمال و روح عبادت برخوردار است نهى از فحشاء و منکر مى‏کند، گاه نهى کلى و جامع و گاه نهى جزئى و محدود.
ممکن نیست کسى نماز بخواند و هیچگونه اثرى در او نبخشد هر چند نمازش صورى باشد هر چند آلوده گناه باشد، البته این گونه نماز تاثیرش کم است، این گونه افراد اگر همان نماز را نمى‏خواندند از این هم آلوده‏تر بودند.
روشنتر بگوئیم: نهى از فحشاء و منکر سلسله مراتب و درجات زیادى دارد و هر نمازى به نسبت رعایت شرایط داراى بعضى از این درجات است.
ب. در مورد چگونگی بازدارندگی نماز از بدی و زشتی می تونا گفت که طبیعت نماز از آنجا که انسان را به یاد نیرومندترین عامل بازدارنده یعنى اعتقاد به مبدء و معاد مى‏اندازد داراى اثر بازدارندگى از فحشاء و منکر است.
انسانى که به نماز مى‏ایستد، تکبیر مى‏گوید، خدا را از همه چیز برتر و بالاتر مى‏شمرد، به یاد نعمتهاى او مى‏افتد، حمد و سپاس او مى‏گوید، او را به رحمانیت و رحیمیت مى‏ستاید، به یاد روز جزاى او مى‏افتد، اعتراف به بندگى او مى‏کند، از او یارى مى‏جوید صراط مستقیم از او مى‏طلبد، و از راه کسانى که غضب بر آنها شده و گمراهان به خدا پناه مى‏برد (مضمون سوره حمد).
بدون شک در قلب و روح چنین انسانى جنبشى به سوى حق و حرکتى به سوى پاکى و جهشى به سوى تقوا پیدا مى‏شود.
براى خدا رکوع مى‏کند، و در پیشگاه او پیشانى بر خاک مى‏نهد، غرق در عظمت او مى‏شود و خودخواهى‏ها و خود برتربینى‏ها را فراموش مى‏کند.
شهادت به یگانگى او مى‏دهد گواهى به رسالت پیامبر ص مى‏دهد. بر پیامبرش درود مى‏فرستد و دست به درگاه خداى بر مى‏دارد که در زمره بندگان صالح او قرار گیرد (تشهد و سلام).
همه این امور موجى از معنویت در وجود او ایجاد مى‏کند، موجى که سد نیرومندى در برابر گناه محسوب مى‏شود.
این عمل چند بار در شبانه روز تکرار مى‏گردد، هنگامى که صبح از خواب برمى‏خیزد در یاد او غرق مى‏شود.
در وسط روز هنگامى که غرق زندگى مادى شده ناگهان صداى تکبیر مؤذن را مى‏شنود، برنامه خود را قطع کرده، به درگاه او مى‏شتابد، و حتى در پایان روز و آغاز شب پیش از آنکه به بستر استراحت رود با او راز و نیاز مى‏کند و دل را مرکز انوار او مى‏سازد.
از این گذشته به هنگامى که آماده مقدمات نماز مى‏شود خود را شستشو مى‏دهد پاک مى‏کند، حرام و غصب را از خود دور مى‏سازد و به بارگاه دوست مى‏رود همه این امور تاثیر بازدارنده در برابر خط فحشاء و منکرات دارد.
ج. به چند حدیث در این مورد توجه کنید:
1- در حدیثى از پیامبر گرامى اسلام ص چنین مى‏خوانیم که فرمود: من لم تنهه صلاته عن الفحشاء و المنکر لم یزدد من اللَّه الا بعدا: کسى که نمازش او را از فحشاء و منکر باز ندارد هیچ بهره‏اى از نماز جز دورى از خدا حاصل نکرده است! .
2- در حدیث دیگرى از همان حضرت چنین آمده: لا صلاة لمن لم یطع الصلاة، و طاعة الصلاة ان ینتهى عن الفحشاء و المنکر: کسى که اطاعت فرمان نماز نکند نمازش نماز نیست، و اطاعت نماز آن است که نهى آن را از فحشاء و منکر به کار بندد .
3- و در حدیث سومى از همان بزرگوار چنین مى‏خوانیم: که جوانى از انصار نماز را با پیامبر ص ادا مى‏کرد اما با این حال آلوده گناهان زشتى بود این ماجرا را به پیامبر ص عرضه داشتند فرمود: ان صلاته تنهاه یوما: سرانجام نمازش روزى او را از این اعمال پاک مى‏کند .
4- این اثر نماز بقدرى اهمیت دارد که در بعضى از روایات اسلامى به عنوان معیار سنجش نماز مقبول و غیر مقبول از آن یاد شده، چنان که امام صادق ع مى‏فرماید: من احب ان یعلم ا قبلت صلوته ام لم تقبل؟ فلینظر: هل منعت صلوته عن الفحشاء و المنکر؟ فبقدر ما منعته قبلت منه!: کسى که دوست دارد ببیند آیا نمازش مقبول درگاه الهى شده یا نه؟ باید ببیند آیا این نماز او را از زشتیها و منکرات باز داشته یا نه؟ به همان مقدار که بازداشته نمازش قبول است!
تفسیر نمونه، ج‏16، ص: